Toz Toplama Sistemlerinde Patlama Tahliyesinin Etkileri ve Güvenlik Önlemleri

-Patlama Tahliyesinin Etkileri ve Güvenlik Önlemleri-
Endüstriyel Tesislerde Patlama Tahliye Yönünün Güvenli Tasarımı ve Risk Yönetimi
Patlayıcı tozların veya gazların bulunduğu endüstriyel sistemlerde yaşanabilecek patlamalar, yalnızca kapalı sistem içerisinde değil, dış ortama da ciddi etkiler yaratabilir. Bu nedenle patlama tahliye sistemleri (explosion venting), olası bir patlama anında basıncı kontrollü şekilde dış ortama yönlendirmek üzere tasarlanır. Ancak bu tahliye, beraberinde alev, yüksek sıcaklık, yanmış ve yanmamış madde parçacıklarının da dışarı fırlamasına neden olur.
Bu durum, yalnızca ekipmanın değil, aynı zamanda çevredeki insanları, makineleri ve binaları da riske atabilir.
Patlama Tahliyesinin Etkileri Nelerdir?
Alev Yayılımı (Flame Propagation): Patlama anında tahliye edilen alevler, çevredeki yanıcı maddelerle temas ettiğinde ikincil yangınlara neden olabilir.
Yüksek Basınç Dalgası: Ani basınç boşalması, tahliye yönünde ciddi bir darbe gücü oluşturur.
Yanmış/Yanmamış Madde Fırlaması: Patlayıcı maddeyle birlikte sıcak metal parçaları veya proses kalıntıları çevreye saçılır.
Görsel ve Termal Riskler: İnsanlar için yanık, şok ve travma riski taşır.
⚠️ Güvenlik Önlemleri Nelerdir?
1. Patlama Tahliye Alanının Belirlenmesi
Tahliye yönü, insanların geçiş yapmadığı, açık ve kontrolsüz olmayan bir alana doğru yönlendirilmelidir.
Bu alan “alev etkisi bölgesi (flame effects zone)” olarak işaretlenmelidir.
EN 14491 standardına göre belirlenmiş açıda ve mesafede alev yayılımı hesaplanmalıdır.
2. Erişim Engelleyici Önlemler
Tahliye yönü önünde fiziksel bariyerler, uyarı levhaları, çitler olmalı
Çalışanların bu alanda bulunmasını önleyecek idari prosedürler uygulanmalı
3. Çevresel Mesafe Korunumu
Patlama yönünün en az 5–10 metre yakınında bina, pencere, açık hava tankı, trafolar gibi hassas sistemler bulunmamalıdır.
Yapıların dış cephesi, alev dayanımlı malzeme ile kaplanmalıdır (EN 13501).
4. Yatay veya Dikey Tahliye Tercihi
Varsa, patlama tahliyesi yukarı doğru yönlendirilmeli (dikey venting)
Yatay tahliye gerekiyorsa, ön boşluk çok iyi planlanmalıdır
Uygulamada Örnek
Toz toplama sistemlerinde kullanılan patlama panelleri, patlama anında 0.1–0.5 bar basınçta açılarak enerjiyi tahliye eder. Bu panellerin yönü genellikle cihazın yan tarafına konumlandırılır. Eğer bu yön, çalışan bir operatörün geçiş hattına denk gelirse, hayati risk oluşur.
Bu yüzden:
Panel yönü duvara veya açık bir dış alana bakmalı
Alev sönümleyici sistemler (flame arrestor) gerekiyorsa entegre edilmelidir
Patlamaların etkisi sadece sistem içinde değil, tahliye yönü boyunca ciddi tehlikeler oluşturur. Bu nedenle endüstriyel tesislerde patlama tahliye alanlarının planlaması, ATEX ve EN normlarına uygun şekilde, uzman mühendisler tarafından yapılmalı; tüm güvenlik senaryoları göz önünde bulundurulmalıdır.
Güvenlik ihmali, yalnızca ekipman değil, insan hayatı ve tüm tesis için geri dönüşü olmayan sonuçlar doğurabilir.